Malus sieversii
Malus sieversii, Güney Kazakistan'daki Orta Asya dağlarına özgü yabani bir elma türüdür. Son zamanlarda, evcilleştirilmiş elma çeşitlerinin (Malus domestica) çoğunun birincil atası olduğu gösterilmiştir. 1833'te Altay Dağları'nda yetiştiklerini gözlemleyen bir Alman doğa bilimci olan Carl Friedrich von Ledebour tarafından başlangıçta Pyrus sieversii olarak tanımlandı.
5 ila 12 metre (16 ila 39 ft) uzunluğa kadar erişebilen, yaprak döken bir ağaçtır. Görünüşte modern elmaya çok benzemektedir. Meyvesi, M. domestica hariç tüm Malus türlerinin arasında en büyük olanıdır, 7 cm'ye kadar artabilen çapıyla, birçok modern elma çeşidine eşit büyüklüktedir. Evcilleştirilmiş çeşitlerin aksine, yaprakları sonbaharda kızıla döner.[1] Türlerin artık, neslinin tükenmesine karşı savunmasız olduğu düşünülmektedir.
Tarihçesi ve önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Malus sieversii , morfolojik, moleküler ve tarihî kanıtlar temelinde, kültür elmasının (Malus domestica) genomuna ana katkıda bulunan kişi olarak tanımlanmıştı.[2] 2010'da yapılan bir DNA analizi , M. sieversii'yi modern elmanın atası olarak doğrulamıştır.[3]
Modern elmanın genomuna katkıda bulunduğu düşünülen üçüncü bir tür Malus baccata'dır, ancak daha eski elma çeşitlerinde buna dair bir kanıt yoktur.[kaynak belirtilmeli]
Kazakistan'ın ve eski başkenti ve en kalabalık şehri olan Almatı, adını çevresindeki Malus sieversii ağaçlarına ev sahipliği yapan ormanlardan almıştır. Alma, aynı zamanda diğer Türk dillerinde ve Macarcada "elma" anlamına gelir. Şehrin Sovyet dönemi adı olan Alma-Ata, Kazak lehçesinde "elmaların babası" anlamındadır.
Yeniden ilgi duyulması
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu ve diğer Malus türleri, M. domestica için elverişli olmayan sert iklim şartlarında büyümeye uyum sağlamış elmaları geliştirmek için bazı yeni yetiştirme programlarında, özellikle artan soğuğa tolerans için kullanılmıştır.[4]
Malus sieversii, modern elma bitkisinin ıslahında değerli genetik bilgiler keşfetme umuduyla yakın zamanda Amerika Birleşik Devletleri Tarımsal Araştırma Servisince yetiştirilmiştir. Ortaya çıkan ağaçların tümü olmasa da bazıları, hastalıklara karşı olağan dışı direnç gösterir. Hastalığa bireysel bazda verdikleri tepkilerdeki çeşitlilik, kendi başına, evcilleştirilmiş torunlarına göre ne kadar büyük genetik çeşitlilik gösterdiklerinin bir işaretidir.
Fotoğraf galerisi
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Çungar-Aladağ Millî Parkı'ndaki Malus sieversii ağaçları -
Sonbaharda Berlin-Dahlem Botanik Bahçesi'nde bir ağaç -
Meyve
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Archetti (2009). "Evidence from the domestication of apple for the maintenance of autumn colours by coevolution". Proc Biol Sci. 276 (1667): 2575-80. doi:10.1098/rspb.2009.0355. PMC 2684696 $2. PMID 19369261.
- ^ "New Insight into the History of Domesticated Apple: Secondary Contribution of the European Wild Apple to the Genome of Cultivated Varieties". PLOS Genetics. 8 (5): e1002703. 2012. doi:10.1371/journal.pgen.1002703. PMC 3349737 $2. PMID 22589740.
- ^ Velasco R. (2010). "The genome of the domesticated apple (Malus x domestica Borkh.)". Nature Genetics. 42 (10): 833-839. doi:10.1038/ng.654. PMID 20802477.
Phylogenetic reconstruction of Pyreae and the genus Malus, relative to major Rosaceae taxa, identified the progenitor of the cultivated apple as M. sieversii.
- ^ Historical Geography of Crop Plants: A Select Roster. CRC Press. 1993. s. 109. ISBN 978-0-8493-8901-6.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kazakistan'da yabani elmalar: 1995 ve 1996 ABD Tarımsal Araştırma Servisi keşif gezileri
- http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1134/is_8_110/ai_79051530 29 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Malus sieversii [1] 7 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.